علت خواب رفتن دست و پا می‌تواند از یک مشکل ساده مانند نشستن در وضعیت نامناسب تا بیماری‌های جدی‌تر مانند دیابت یا مشکلات عصبی متغیر باشد. حتماً برای شما هم پیش آمده که ناگهان احساس سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در دست و پای خود کنید و نگران شوید که این نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. گاهی این وضعیت موقتی است، اما اگر مداوم باشد، نیاز به بررسی بیشتری دارد. در مجله زیبایی دلوا شاین به بررسی دقیق دلایل این مشکل و راه‌های پیشگیری و درمان آن پرداخته‌ایم. اگر می‌خواهید بدانید چه عواملی باعث این اتفاق می‌شوند و چگونه از آن جلوگیری کنید، همراه ما باشید.
راه‌های ساده برای بهبود کیفیت زندگی در دسترس شماست. برای کشف این روش‌ها، مقالات ما را در [سبک زندگی] مطالعه کنید
خواب رفتن دست و پا چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
خواب رفتن دست و پا که به آن پارستزی نیز گفته می‌شود، یک احساس بی‌حسی، گزگز، مورمور شدن یا سوزن‌سوزن شدن در اندام‌ها است. این حالت معمولاً موقتی است و به دلیل فشار به اعصاب یا کاهش جریان خون رخ می‌دهد.
چرا این اتفاق می‌افتد؟
- زمانی که اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند، پیام‌های عصبی به درستی منتقل نمی‌شوند، در نتیجه احساس بی‌حسی ایجاد می‌شود.
- اگر جریان خون در ناحیه‌ای کاهش یابد، اکسیژن و مواد مغذی کافی به اعصاب نمی‌رسد و این مشکل رخ می‌دهد.
- در موارد جدی‌تر، خواب رفتگی می‌تواند علامتی از بیماری‌های عصبی یا اختلالات متابولیکی باشد.
علت خواب رفتن دست و پا چیست؟ (دلایل اصلی)
خواب رفتگی موقتی معمولاً بی‌خطر است، اما اگر مداوم باشد، ممکن است دلایل جدی‌تری داشته باشد. برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
1. فشار بر اعصاب:
- نشستن یا خوابیدن در وضعیتی که باعث فشار بر اعصاب شود، مانند نشستن چهارزانو برای مدت طولانی.
- خوابیدن روی دست یا پا که باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود.
2. کاهش جریان خون:
- فشردگی عروق خون‌رسان به دست و پا در اثر نشستن طولانی یا پوشیدن لباس تنگ.
- مشکلات عروقی مانند تصلب شرایین که باعث کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها می‌شود.
3. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی:
- کمبود ویتامین B12، ویتامین B1 و منیزیم باعث مشکلات عصبی و بی‌حسی دست و پا می‌شود.برای آگاهی از نحوه مصرف قرص ویتامین B1 ۳۰۰، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی “زمان مصرف ویتامین B1 ۳۰۰” را مطالعه کنید.
- کمبود آهن ممکن است موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به اعصاب شود.
4. مشکلات ستون فقرات:
- فتق دیسک کمر یا گردن که باعث فشار روی ریشه‌های عصبی می‌شود.
- سیاتیک که در اثر فشار بر عصب سیاتیک باعث بی‌حسی در پاها می‌شود.
5. بیماری‌های عصبی:
- نوروپاتی دیابتی که در افراد دیابتی باعث آسیب به اعصاب محیطی می‌شود.
- مولتیپل اسکلروزیس (MS) که یک بیماری خودایمنی است و روی اعصاب تأثیر می‌گذارد.
6. مصرف برخی داروها:
- داروهای شیمی‌درمانی، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدافسردگی ممکن است باعث بی‌حسی دست و پا شوند.
7. استرس و اضطراب:
- استرس می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها شود که در نتیجه منجر به بی‌حسی می‌شود.
خواب رفتگی دست و پا نشانهی چه بیماریهایی است؟
در برخی موارد، خواب رفتن دست و پا می‌تواند علامتی از بیماری‌های جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی پزشکی دارند:
- نوروپاتی دیابتی: یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت، که باعث آسیب به اعصاب محیطی شده و منجر به بی‌حسی، گزگز و سوزش در دست و پا می‌شود.
- سندرم تونل کارپال: در اثر فشار بر عصب مدیان در مچ دست ایجاد می‌شود و موجب بی‌حسی و درد در انگشتان، مخصوصاً شست، اشاره و وسط می‌شود.
- بیماری ام‌اس (MS): یک بیماری خودایمنی که باعث تخریب غلاف میلین در اعصاب شده و علائمی مانند بی‌حسی، ضعف عضلانی و عدم تعادل را ایجاد می‌کند.
- سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA): بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن می‌تواند از علائم اولیه سکته مغزی باشد که نیاز به اقدام فوری دارد.
- بیماری‌های قلبی و عروقی: تصلب شرایین (آترواسکلروز) یا لخته شدن خون در عروق می‌تواند باعث کاهش خون‌رسانی و ایجاد بی‌حسی در اندام‌ها شود.
- فتق دیسک و مشکلات ستون فقرات: فشار روی عصب‌های نخاعی در اثر دیسک کمر، گردن یا سیاتیک می‌تواند منجر به بی‌حسی پاها شود.
- کم‌کاری تیروئید: کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند باعث آسیب به اعصاب محیطی و بی‌حسی دست و پا شود.
- بیماری‌های خودایمنی: بیماریهایی مانند لوپوس، سندرم گیلن‌باره و واسکولیت می‌توانند موجب التهاب و آسیب به اعصاب شوند.
چه زمانی خواب رفتن دست و پا خطرناک است؟
خواب رفتن دست و پا معمولاً بی‌ضرر است، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. در صورتی که بی‌حسی مداوم، شدید یا همراه با علائم دیگر باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
- خواب رفتگی مداوم و بدون دلیل واضح: اگر بی‌حسی به طور مداوم اتفاق می‌افتد و ارتباطی با نشستن طولانی یا فشار بر اعصاب ندارد، ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های عصبی یا عروقی باشد.
- بی‌حسی همراه با ضعف عضلانی: اگر علاوه بر خواب رفتگی، ضعف یا از دست دادن قدرت حرکت در اندام‌های درگیر احساس می‌کنید، احتمال آسیب عصبی یا مشکلات نخاعی وجود دارد.
- بی‌حسی یک‌طرفه در بدن: خواب رفتن دست و پای یک سمت بدن (به‌خصوص اگر ناگهانی باشد) می‌تواند علامتی از سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد. علائم دیگر سکته شامل مشکل در صحبت کردن، تاری دید و گیجی ناگهانی است.
- بی‌حسی همراه با درد شدید یا سوزش: این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از نوروپاتی دیابتی، فتق دیسک، یا سندرم تونل کارپال باشد. اگر احساس سوزش یا تیر کشیدن در انگشتان دارید، باید پیگیری شود.
- بی‌حسی همراه با تغییر رنگ پوست: سفید یا آبی شدن انگشتان همراه با بی‌حسی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عروقی مانند بیماری رینود یا لخته شدن خون در عروق باشد.
- خواب رفتگی همراه با کاهش حس دما یا درد: اگر در کنار بی‌حسی، کاهش حساسیت به دما یا درد را تجربه می‌کنید، ممکن است اعصاب به شدت آسیب دیده باشند.
- خواب رفتگی پس از آسیب یا ضربه شدید: اگر بعد از تصادف، زمین خوردن یا ضربه شدید به کمر یا گردن، دچار بی‌حسی شدید، احتمال آسیب نخاعی وجود دارد و باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
راه‌های پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
برای جلوگیری از بی‌حسی و گزگز دست و پا، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
1.حفظ وضعیت بدنی صحیح:
- از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت در یک وضعیت خودداری کنید.
- هنگام خواب، از بالش مناسب برای گردن و ستون فقرات استفاده کنید.
- از نشستن چهارزانو یا روی پاها برای مدت طولانی خودداری کنید.
2.ورزش و حرکات کششی:
- تمرینات کششی و یوگا به بهبود گردش خون و کاهش فشار عصبی کمک می‌کند.
- روزانه چند دقیقه راه بروید، مخصوصاً اگر کار شما پشت میز نشینی است.
- ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات و عصب‌ها مانند پیلاتس، شنا و تمرینات تعادلی مفید هستند.
3.رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی:
- مصرف کافی از ویتامین B12، B6، B1، منیزیم، پتاسیم و آهن به سلامت اعصاب کمک می‌کند.
- غذاهای غنی از این مواد شامل ماهی، تخم‌مرغ، سبزیجات برگ سبز، آجیل، موز و غلات کامل هستند.
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن که باعث گرفتگی عضلات و بی‌حسی می‌شود.
4.کنترل بیماری‌های زمینه‌ای:
- اگر دیابت، کم‌کاری تیروئید یا مشکلات عروقی دارید، باید آن‌ها را تحت کنترل نگه دارید.
- فشار خون و قند خون خود را مرتب چک کنید.
5.مدیریت استرس و اضطراب:
- استرس می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها شود.
- تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن و ماساژ به کاهش استرس کمک میکنند.
6.اجتناب از مصرف الکل و سیگار:
- سیگار و الکل باعث تنگ شدن عروق و کاهش جریان خون می‌شوند که می‌تواند منجر به بی‌حسی دست و پا شود.
درمان خانگی برای رفع خواب رفتگی دست و پا
اگر دچار بی‌حسی یا خواب رفتگی موقت دست و پا شده‌اید، می‌توانید با روش‌های زیر آن را کاهش دهید:
1.تغییر وضعیت بدن:
- اگر دست یا پایتان خواب رفته، به آرامی وضعیت خود را تغییر دهید تا جریان خون بهبود یابد.
- برای تحریک گردش خون، دست یا پای خود را تکان دهید.
2.ماساژ و تحریک عصب‌ها:
- ناحیه‌ی بی‌حس را با حرکات ملایم ماساژ دهید تا جریان خون افزایش یابد.
- استفاده از روغن‌های گرم‌کننده مثل روغن زیتون یا نارگیل به تسکین عصب‌ها کمک می‌کند.
3.حرکات کششی و ورزش‌های ملایم:
- حرکات کششی برای دست و پا را انجام دهید تا فشار از روی عصب‌ها برداشته شود.
- پیاده‌روی کوتاه به بهبود گردش خون کمک می‌کند.
4.استفاده از کمپرس گرم یا سرد:
- کمپرس گرم می‌تواند به شل شدن عضلات و بهبود خون‌رسانی کمک کند.
- کمپرس سرد برای کاهش التهاب و تورم عصب‌ها مؤثر است.
5.مصرف مواد مغذی و مکمل‌ها:
- ویتامین B12، B6، منیزیم و پتاسیم به سلامت اعصاب کمک میکنند.
- مصرف غذاهای سرشار از این مواد، مانند موز، گردو، ماهی، لبنیات و سبزیجات سبز توصیه می‌شود.
6.کاهش مصرف کافئین و الکل:
- کافئین زیاد و مصرف الکل می‌تواند روی عملکرد عصب‌ها تأثیر بگذارد و بی‌حسی را تشدید کند.
7.استفاده از دم‌نوش‌های گیاهی:
- دم‌نوش‌های زنجبیل، دارچین و بابونه به بهبود گردش خون و کاهش التهاب کمک میکنند.
8.درمان پزشکی خواب رفتگی مداوم دست و پا:
- اگر خواب رفتگی دست و پا مداوم، شدید یا همراه با علائم دیگر باشد، نیاز به بررسی پزشکی دارد. در این شرایط، پزشک علت اصلی را تشخیص داده و درمان مناسب را پیشنهاد می‌کند.
روش‌های تشخیصی برای بی‌حسی مداوم دست و پا
پزشک برای تعیین علت بی‌حسی، از آزمایش‌ها و بررسی‌های مختلفی استفاده می‌کند، از جمله:
1.معاینه فیزیکی و بررسی علائم:
- بررسی وضعیت گردش خون، عملکرد عصبی و علائم همراه (مانند درد، ضعف عضلانی، تورم یا تغییر رنگ پوست).
- بررسی الگوی خواب رفتگی (مثلاً آیا در یک سمت بدن است یا در هر دو طرف).
2.آزمایش خون:
- بررسی کمبود ویتامین‌های B1، B6، B12، آهن و منیزیم.
- آزمایش قند خون برای بررسی دیابت و نوروپاتی دیابتی.
- بررسی هورمون‌های تیروئید برای تشخیص کم‌کاری تیروئید.
3.نوار عصب و عضله (EMG و NCV):
- الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی عملکرد عضلات و اعصاب.
- مطالعه سرعت هدایت عصبی (NCV) برای تشخیص آسیب به عصب‌های محیطی.
4.تصویربرداری پزشکی (MRI یا سی‌تی‌اسکن):
- MRI یا سی‌تی‌اسکن از مغز و ستون فقرات برای بررسی مشکلات نخاعی، دیسک کمر و گردن یا احتمال سکته مغزی.
5.تست‌های عروقی:
- بررسی گردش خون در عروق دست و پا برای تشخیص مشکلاتی مثل تصلب شرایین یا لخته‌های خونی.
روش‌های درمانی پزشکی برای خواب رفتگی مداوم دست و پا
درمان به علت اصلی خواب رفتگی بستگی دارد. پزشک بر اساس تشخیص، یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد می‌کند:
الف).درمان دارویی
- اگر علت خواب رفتگی کمبود ویتامین باشد: مکملهای ویتامین B12، B6، B1، منیزیم و آهن تجویز می‌شود.
- اگر مشکل از دیابت باشد: داروهای کنترل قند خون مانند متفورمین برای جلوگیری از آسیب عصبی استفاده می‌شود.
- اگر بیماری‌های التهابی عامل بی‌حسی باشند: کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون برای کاهش التهاب عصب‌ها در بیماریهایی مثل ام‌اس یا سندرم گیلن‌باره.
- اگر مشکل از اعصاب محیطی (نوروپاتی) باشد: داروهایی مانند گاباپنتین، پرگابالین (لیریکا) یا دولوکستین برای کاهش درد و تقویت عملکرد عصبی.
- اگر دلیل بی‌حسی مشکلات عروقی باشد: داروهای رقیق‌کننده خون مثل آسپرین، وارفارین یا کلوپیدوگرل برای بهبود جریان خون.
- درمان سندرم تونل کارپال: داروهای ضدالتهابی، مچ‌بندهای طبی یا در موارد شدید تزریق کورتون برای کاهش التهاب عصب مدیان.
ب).فیزیوتراپی و تمرینات تخصصی:
- حرکات کششی و اصلاح وضعیت بدن برای کاهش فشار روی اعصاب.
- استفاده از ماساژ درمانی و تمرینات تعادلی برای بهبود عملکرد عصبی.
- در مواردی مانند سندرم تونل کارپال، استفاده از بریس یا اسپلینت توصیه می‌شود.
ج).درمان‌های پیشرفته و جراحی:
- اگر بی‌حسی ناشی از فشار دیسک بر عصب‌های نخاعی باشد، پزشک ممکن است جراحی دیسک کمر یا لامینکتومی را پیشنهاد کند.
جراحی سندرم تونل کارپال: - اگر عصب مدیان در مچ دست به شدت تحت فشار باشد و درمان‌های غیرجراحی جواب ندهد، ممکن است عمل جراحی آزادسازی تونل کارپال انجام شود.
د).آنژیوپلاستی برای مشکلات عروقی:
- در صورت وجود تصلب شرایین و کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها، پزشک ممکن است آنژیوپلاستی (باز کردن عروق مسدود شده) را توصیه کند.
تغییر سبک زندگی برای کاهش بی‌حسی مداوم
علاوه بر درمان‌های پزشکی، تغییرات زیر به بهبود وضعیت کمک می‌کند:
- کنترل دیابت و قند خون برای جلوگیری از نوروپاتی دیابتی.
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل که می‌تواند روی عملکرد عصب‌ها تأثیر بگذارد.
- افزایش مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌های گروه B مانند ماهی، لبنیات، تخم‌مرغ و سبزیجات.
- ورزش منظم برای بهبود گردش خون و کاهش فشار روی عصب‌ها.
- اجتناب از نشستن طولانی‌مدت در یک وضعیت و تغییر مکرر وضعیت بدن.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:
- بی‌حسی مداوم و بدون دلیل واضح.
- بی‌حسی همراه با ضعف عضلانی، فلج یا ناتوانی در حرکت دادن اندام‌ها.
- خواب رفتگی یک‌طرفه بدن همراه با مشکل در صحبت کردن یا تعادل (احتمال سکته مغزی).
- بی‌حسی همراه با درد شدید یا سوزش غیرعادی.
- تغییر رنگ پوست (آبی یا سفید شدن) یا کاهش حس گرمایی در اندام‌ها.
نتیجه گیری
علت خواب رفتن دست و پا معمولاً به دلیل کاهش جریان خون یا فشار بر اعصاب ایجاد می‌شود که می‌تواند ناشی از نشستن یا خوابیدن در وضعیت نامناسب باشد. در برخی موارد، این مشکل به بیماریهایی مانند دیابت، کمبود ویتامین‌های گروه B، مشکلات عصبی یا اختلالات عروقی مرتبط است. اگر خواب رفتگی مداوم، همراه با درد، ضعف عضلانی یا علائم دیگر باشد، باید جدی گرفته شود. پیشگیری از این وضعیت با حفظ سبک زندگی سالم، ورزش منظم و تغذیه مناسب امکان‌پذیر است. در صورت تکرار یا شدت یافتن علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.
سوالات متداول
چرا هنگام خواب دستم بی‌حس می‌شود؟
به دلیل فشار روی اعصاب یا کاهش جریان خون هنگام خواب در وضعیت نامناسب.
آیا خواب رفتگی مداوم نشانهی بیماری جدی است؟
بله، ممکن است ناشی از بیماریهایی مانند دیابت، مشکلات عصبی یا عروقی باشد.
برای جلوگیری از خواب رفتگی چه مکملی مصرف کنیم؟
مکملهای ویتامین B12، B6، منیزیم و آهن به سلامت اعصاب کمک میکنند.
